Criminologisch onderzoek heeft uitgewezen dat lange gevangenisstraffen niet afschrikken van toekomstig crimineel gedrag. [1] Het ontradend effect van de straf blijkt vaak verwaarloosbaar te zijn. Daarnaast blijkt dat de zwaarte van de straf ook voor derden geen ontradend effect heeft. [2] Met het oog op het beperken van recidive lijkt een langdurige gevangenisstraf in de praktijk dus zelden wenselijk en zou de voorkeur vaker naar een alternatieve straf moeten gaan. [3]

Daarnaast is de gevangenis een ideale omgeving om contacten te leggen in het drugsmilieu en de eventuele handel in verdovende middelen binnen de gevangenis verder te zetten. Druggebruik tijdens detentie is namelijk eerder de norm. Eén derde van de gedetineerden gebruikt drugs tijdens detentie en tot 60% van de gedetineerden heeft ooit al illegale drugs gebruikt. [4] De concentratie drugsgebruikers in de gevangenis ligt hiermee vele malen hoger dan in de samenleving buiten de gevangenismuren. [5]

Een repressieve aanpak van drugsfeiten heeft overigens paradoxale gevolgen. Uit studies is gebleken dat toenemende politionele handhaving van de drugswetgeving tot gevolg heeft dat het geweld in verband met de drugsmarkten toeneemt. Hoe harder en strenger een war on drugs wordt gevoerd, des te hoger wordt de prijs voor de consumenten en bijgevolg de winst voor de producenten. Door een strenge aanpak van de druggeralteerde misdrijven wordt de drugsmarkt ontwricht. Er worden dan met geweld nieuwe machtsverhoudingen uitgetekend door de betrokken drugsactoren.

Het uitschaken van drugsdealers lokt enkel een drugsoorlog uit om nieuwe posities in te nemen. In zo’n oorlog zijn het de gewelddadigste criminelen die de top bereiken. [6] Er zijn kandidaten genoeg. Deze enorme winsten trekken steeds meer beroepscriminelen aan, maar ook zei die niets te verliezen hebben worden hierdoor aangetrokken. Indien steeds meer mensen willen produceren die intens met elkaar gaan concurreren,dan leidt dit onvermijdelijk tot een criminele omgeving (rip-offs, afrekeningen,…). In dit kader kan worden verwezen naar de situatie in Bolivia. Het aantal doden gerelateerd aan de cocaïne-productie is aldaar drastisch gedaald sinds men afgestapt is van een repressieve aanpak. [7]

Bovendien onstaat er door de enorme winsten die producenten boeken een georganiseerde criminaliteit. Criminele organisaties kunnen hun activiteiten beter verbergen, mensen omkopen,… waardoor repressie in veel gevallen vermeden kan worden. De middelen die de criminele groeperingen hebben, zullen steeds een veelvoud zijn van de budgetten die politie en justitie ter beschikking hebben, ook al worden deze budgetten regelmatig verhoogd. [8]

Daarnaast is het effect van repressieve strategieën vaak te vergelijken met het duwen op een waterbed. Hoe meer en hoe harder men met harde hand een fenomeen op een bepaalde plaats en in een bepaalde verschijningsvorm bestrijdt, hoe vaker het op een andere plaats, maar minder zichtbaar en bijgevolg minder beheersbaar, verschijnt. [9]

[1] H. WERMINK, A. RAMAKERS, P. NIEUWBEERTA, J. DE KEIJSERen A. DIRKZWAGER, “Recidive na een korte of langere periode in detentie”, T.Crim.2017, 30-51.

[2] S. RAATS, Consistentestraftoemeting, Antwerpen, Intersentia, 2016, 159-160, die o.m. verwijst naar M. TONRY, “Strategic approaches to crime prevention”, Crime andJustice: a review of research 1995, 7; M. WASIK, Emmins on sentencing,London, Blackstone Press, 2001, 47; M.K. BLOCK en V.E. GERETY, “Some experimental evidence on differences between student and prisoners reactions tomonetary penalties and risk”, Journal of Legal Studies 1995, 123-138;B.A. HUDSON, Understanding jus- tice, Buckingham, Open University Press,2003, 22; J. GROGGER, “Certainty v. severity of punishment”, EconomicInquiry 1991, 297-309.

[3] G. J. KOOPS-GEUZE, H. T. WERMINK en F. M. WEERMAN, “A Quasi-Experimental Study on the Effects of Community versus Custodial Sanctionsin Youth Justice”, Youth Violence and Juvenile Justice 2022, Vol. 0(0)1–24.

[4] L. FAVRIL en F. VAN DER LAENEN, “Een geïntegreerd drugsbeleid in de gevangenis: zorgen voor morgen”, Fatik, 2013, nr. 140,(15) 15;

[5] M. DE PAUW, S. DE VALCK, F. VANDER LAENEN, Brussel,“Drugs in de gevangenis: kwalitatief onderzoek bij gedetineerden in degevangenis van Gent”, Fatik, 2009, 25.

[6] T. DECORTE, “Is de drugsoorlog eindelijk gewonnen”, De Morgen, 2021.

[7] X, “Booming cocaine productionsuggests the war on drugs has failed”, The Economist 2022.

[8] T. DECORTE, “De averechtse effecten van onze drugsaanpak –  een ‘unhappy birthday’”, Tijdschriftgrondrechten en armoede, 2021, (1) 3.

[9] S. DEBBAUT,“Drugsmarkten plomp verstoren leidt tot meer geweld”, De wereld morgen,2020, geraadpleegd op:https://smartondrugs.be/drugsmarkten-plomp-verstoren-leidt-tot-meer-geweld/

‍